Η διαφθορά ως έμπνευση

Συντάκτης:
Ιερώνυμος Λύκαρης
Θα το έχετε παρατηρήσει: στις συζητήσεις που γίνονται στη Βουλή για τη διαφθορά, οι προαναγγελίες για βαρύγδουπες αποκαλύψεις και «πολιτικούς τυφώνες» ξεθυμαίνουν σε ξέπνοα αγεροφυσήματα, ενώ οι εξεταστικές επιτροπές που συστήνονται για να ερευνήσουν περιώνυμα διαχρονικά σκάνδαλα στο τέλος ξεπέφτουν σε ανούσιες βαρετές οπερέτες με επισκοτισμένο τέλος, όπου κανείς δεν έχει παραδεχτεί τίποτα και τίποτα δεν έχει τεκμηριωθεί μέχρι το τέλος.

Από την άλλη, έχω αναρωτηθεί πολλές φορές πόσα αστυνομικά και κατασκοπευτικά μυθιστορήματα θα μπορούσαν να γραφτούν με μόνη «πρώτη ύλη» τα όσα κατά καιρούς έχουν καταγραφεί στα πρακτικά.

Είναι, ίσως, η πιο κατάλληλη μορφή για να συγγραφεί η αληθινή Ιστορία μας ως ιστορία εναλλαγής στην εξουσία αμαρτωλών κομμάτων, τα οποία εκπροσωπούν συμφέροντα εθισμένα εκ γενετής στη διαφθορά· από τον αχανή και απύθμενο βούρκο με τις πλεκτάνες και τα κάθε είδους σκάνδαλα της μεταδικτατορικής, για παράδειγμα, περιόδου, εκατοντάδες είναι οι προς αξιοποίηση τυπικοί πρωταγωνιστές και κομπάρσοι που θα μπορούσαν να «παίξουν» ακόμη και με τα πραγματικά τους ονόματα − αρκεί ο επίδοξος συγγραφέας να αποδώσει με τη δέουσα πιστότητα τα καταχθόνια χαρίσματα διαφθορέων και διεφθαρμένων, ώστε να αναπαραστήσει ρεαλιστικά την πηγή των κινήτρων τους, τις μεθόδους δράσης τους και βέβαια τα κέρδη και τον κίνδυνο για πιθανές ζημίες τους.

Ανθολογώ ενδεικτικά:

■ Αν είναι πανίσχυρος παράγοντας της «λευκής» οικονομίας (τραπεζίτης, βιομήχανος, εφοπλιστής, ιδιοκτήτης ΜΜΕ, ποδοσφαιρικής ομάδας, αντιπρόσωπος πολυεθνικής κ.λπ.), πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η διαφθορά είναι γι' αυτόν μια απολύτως αποδεκτή πρακτική, ενσωματωμένη στην κουλτούρα του καπιταλιστικού επιχειρείν, καθαγιασμένη από τον απόλυτο ανορθολογισμό του ανελέητου νόμου του ανταγωνισμού, της άλλης όψης του νόμου της επικράτησης του ισχυρότερου και της ροπής των νόμων προς την ανέφικτη ισότητα.

Το να χρηματοδοτεί την κατάχρηση εξουσίας προς όφελός του το αντιλαμβάνεται ως φυσική προέκταση των καθημερινών συναλλαγών του, ως συνώνυμο της επιχειρηματικής ευκαιρίας.

Αν δεν την αρπάξει πρώτος, θα τη βουτήξει ο θανάσιμος ανταγωνιστής του. Ο ρόλος του ως επωφελούμενου διαφθορέα παραμένει κατά κανόνα στο παρασκήνιο, αφού μετά την αποκάλυψη ενός σκανδάλου οι εκτυφλωτικοί προβολείς πέφτουν συνήθως στον διεφθαρμένο.

■ Αν είναι πολιτικός (υπουργός, βουλευτής, περιφερειάρχης, δήμαρχος, ευρωβουλευτής ή σκιώδης αρχηγός μιας φράξιας κόμματος εξουσίας και προαλείφεται για αρχηγός του κ.λπ.), πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ως εκλεγμένος εκπρόσωπος του λαού διαθέτει ευρεία γκάμα δυνατοτήτων για να κουκουλώνει την παραβατική δράση του, πίσω από το σκοτεινό παραπέτασμα των νόμων που προστατεύουν την άσκηση των καθηκόντων του.

Στην πολιτική διαφθορά σπάνια οι αποδείξεις είναι οφθαλμοφανώς αδιάσειστες. Γι’ αυτό και τα σκάνδαλα που έρχονται στο φως βουλιάζουν, κατά κανόνα, στο πρακτικά άλυτο πρόβλημα του ορισμού της συλλογικής πολιτικής ευθύνης. (Πρώτος ο Ναπολέων δεν είπε ότι «τα συλλογικά εγκλήματα δεν βαρύνουν κανέναν»;)

Ακόμη και μια χαριστική απόφαση που καταφανώς υποκρύπτει δόλο, αν δεν τεκμηριωθεί με τη δικαστική έννοια του όρου, μπορεί πανεύκολα να πλασαριστεί ως η καλύτερη δυνατή επιλογή στις δοσμένες συνθήκες· ως λάθος και όχι ως ενσυνείδητο εγκληματικό παράπτωμα· ως χαλκευμένη συκοφαντία, κατευθυνόμενη από την αντιπολίτευση ή τον εσωκομματικό αντίπαλο, που σιτίζεται από άλλο στάβλο.

■ Αν είναι παράγοντας της διοίκησης (διοικητής μεγάλου οργανισμού, εφοριακός, ανώτατο στέλεχος υπουργείου, δικαστής, αστυνομικός, μυστικός πράκτορας, παράγοντας της Ευρωπαϊκής Ενωσης κ.λπ.), ο ρόλος του μπορεί να έχει δύο όψεις: του αναγκαίου διαμεσολαβητή για να συντελεστεί η διαφθορά και του συνειδησιακά απρόβλεπτου κρίκου ενός κυκλώματος που την επιβάλλει. Σε μια σκόπιμη ή τυχαία αποκάλυψή της, οι τύποι αυτοί καταλήγουν εξιλαστήρια θύματα.

Γι’ αυτό και προσφέρονται περισσότερο ως ήρωες και αντιήρωες: ως έντιμοι που στυλώνουν τα πόδια και αντιστέκονται στην κατάφωρη πίεση και στον εκβιασμό των προϊσταμένων τους να παρανομήσουν και, κάποια στιγμή, παίρνουν το ρίσκο και γίνονται whistleblowers· ως ανέντιμοι που υποκύπτουν μεν στην αρχή, με ή χωρίς εκβιασμό, αλλά στην πορεία, από ένα απρόσμενο γεγονός που αφυπνίζει τη χαλασμένη συνείδησή τους, μετανοούν, σπάνε τη μαύρη φούσκα που δήθεν τους προστατεύει ή τους απειλεί και γίνονται κατήγοροι του κόμβου διαπλοκής στον οποίο συμμετείχαν· ως λαγοί που δωροδοκήθηκαν αδρά για να προσέλθουν «αυθορμήτως» στον εισαγγελέα Διαφθοράς, για να παραδεχτούν τα λάθη τους, για να αποκαλύψουν τους διαφθορείς τους (καλύπτοντας συνήθως τον υπεράνω υποψίας εντολοδόχο τους) και βέβαια για να ζητήσουν συγγνώμη από την κοινωνία και την οικογένειά τους.

■ Αν είναι μαύρος βαρόνος της ανεπίσημης οικονομίας, νονός του οργανωμένου εγκλήματος (μεγαλέμπορος ναρκωτικών ή όπλων, δουλέμπορος, σωματέμπορος, λαθρέμπορος κ.λπ.), προσφέρεται κατεξοχήν για αντιήρωας, αφού πάντα «ο εγκληματίας δημιουργεί μια εντύπωση, εν μέρει ηθική, εν μέρει τραγική, ανάλογα με τις περιστάσεις, και προσφέρει έτσι μια υπηρεσία, μια κίνηση των ηθικών και αισθητικών αισθημάτων του κοινού» (Μαρξ).

Οι τύποι αυτοί, συνήθως παρορμητικοί, λόγω της φύσης του επαγγέλματός τους, μπορούν, από τη μια στιγμή στην άλλη, να μετατραπούν σε πυροδοτικές θρυαλλίδες, ανάβοντας φωτιές στα άβατα των υπεράνω υποψίας «αγίων οικογενειών».

Ακόμη και οι πιο ευφυείς από αυτούς, παρόλο που γνωρίζουν ότι σε έναν κατά μέτωπο πόλεμο με τους διεφθαρμένους πυλώνες του συστήματος στο τέλος θα ηττηθούν, παρασύρονται από το γκροτέσκο θυμικό τους σε τραγελαφικές θερμοκέφαλες συγκρούσεις για να αυτοεπιβεβαιωθούν εκδικούμενοι, για παράδειγμα, τον τραπεζίτη, που ενώ του εμπιστεύτηκαν τη λεύκανση των αιματοβαμμένων χρημάτων τους, αυτός τους τα υπεξαίρεσε· τον πολιτικό, που ενώ χρηματοδότησαν την προεκλογική εκστρατεία του, εκ των υστέρων κάνει ότι δεν τους ξέρει· τον δικαστικό, που ενώ τον χρυσοπλήρωσαν για να τους «κανονίσει» τις «συνθέσεις», στο τέλος τους πούλησε· τον επώνυμο επιχειρηματία, που ενώ τους είχε υποσχεθεί, με το υπερτιμημένο αζημίωτο, ότι θα τους εισαγάγει στα σαλόνια του ευυπόληπτου επιχειρείν, έσπασε το άγραφο συμβόλαιο και αποπειράθηκε να τους ξεφορτωθεί, ενεργοποιώντας τις ισχυρότερες διασυνδέσεις του στην πολιτική και στο βαθύ κράτος.

Οι ατελεύτητοι μυθιστορηματικοί συνδυασμοί όλων αυτών των σκουληκιών που σέρνονται στις σελίδες του κρατικού προϋπολογισμού, προσπαθώντας να γίνουν μεταξοσκώληκες, σε ένα συμπέρασμα κατατείνουν: ότι η διαφθορά δεν αποτελεί συμπτωματική δυσλειτουργία της (φιλ)ελεύθερης καπιταλιστικής αγοράς. Είναι εγγενές στοιχείο του γονιδιακού αποτυπώματός της.

Ο καθοριστικότερος και πιο φαύλος ρυθμιστής της λειτουργίας της. Χωρίς αυτήν είναι αδύνατο να αναπαραγάγει τις πιο αχρείες ληστρικές ιδιότητές της, να συσσωρεύσει και να ανακατανείμει πλούτο και εξουσία.www.efsyn.gr